Antik Yunan’da Felsefe ve Perikles – Savaşla Gelen Atina Reformları

Perikles, M.Ö. 450’de doğmuştu. Zengin bir ailenin çocuğu olarak Atina’da dünyaya gelmişti. Yaşamını Atina şehrinde sürdürdü. Ailesinin zenginliğinden yararlanarak; Anaksagoras, Zenon ve Damon adlı zamanın ünlü bilginlerinden dersler aldı.

Genç yaşta, politikaya başladı. Atinalı bir devlet adamı olarak ünlendi. Atina şehrinde komutanlık yaptı. General oldu. Çağdaşı, ünlü Atina komutanı Ephialtes bir suikastla öldürülünce, onun yerine Perikles, Atina’da “Halk Partisi” başına geçti.

Atina zenginlerinin mallarına, mülklerine bakmaksızın, devlet görevlilerinin seçimle başa gelmesini savundu. Devlet hizmetleri yapanlara ücret verilmesini başlattı.

Perikles, o yüzyıllarda annesi-babası Atinalı olanların “Atina Yurttaşı” olabileceğini savunmuştu. Atina’ya gelen yabancıları “Yurttaş” olarak kabul etmeyen tartışmaları Perikles yürütüyordu.

Atina’ya gelen yabancıların Atina Yurttaşlarıyla evlenmesini yasaklayan tartışmaları Perikles başlatmıştı.

O yıllarda Atina’ya Miletos’tan gelen Aspasya adlı kadın filozofun başlattığı “Salon Toplantı”larına, pek çok Atinalı felsefeci gibi Perikles’de katılımaya başladı.

Perikles, evliydi. Katıldığı bu felsefe toplantılarında Aspasya’ya aşık oldu. Karısından ayrıldı, Aspasya’nın evine yerleşti, onunla evlendi. “Atina Yurttaşları”nın yabancılarla evlenmemesini savunan Perikles, fikirlerinden vazgeçti, kendisi yabancı kabul edilen Aspasya ile evlendi.

Yunan-Pers savaşları devam ederken, Perikles, Pers-Yunan savaşlarını antlaşmayla sona erdirdi. Perslere karşı “Deniz Birliği” oluşturdu. Persler, o yıllarda Yunan Ticaret kolonilerinin ve Yunan Deniz yollarının limanlarını ve önemli kavşaklarını ele geçirmişlerdi.

Perikles, “Attika-Delos Devletini” güçlendirerek Perslerle anlaşmış Yunan deniz ticaretini yeniden geliştirmişti.

Perikles, Ege Denizi’nde, Trakya’da, Anadolu’da ve Karadeniz kıyılarında ki Sinop, Amasya, Samsun yöresindeki Kolheti devletini ve coğrafyada ki Kent (Site) devletlerini kolonileştirerek, Atina devletinin gelirlerini bu kolonilerden elde ettiği sömürüyle güçlendirdi.

Perikles, Atina kent devletinin başına geçtiğinde, Atina’da filozof karısı Aspasya’nın desteğiyle reformlar yaptı. Atina devletinde “Yurttaş” olanlara, Perikles kendine bağlı kolonilerde toprak verdi. “Atina, yurttaşları”nın siyasi haklarını savundu. “Atina Yurttaşları”ndan alt sınıflardaki kişilerin, devlet görevlisi olmasını başlattı.

Devleti elinde tutan soyluları, uzmanlık alanlarına getirirken, yoksul alt sınıfın mensupları olan “Atina Yurttaşları”nın da devlette görev almasını “kura” ile belirledi. “Atina Yurttaşı” olanların haklarını kazanmaları için “dava açma” hakkını onlara tanıdı. Atina Meclisine bunu yasa önerisiyle kabul ettirdi.

Perikles, Atina’yı, Yunanistan’ın en önemli şehri haline dönüştürdü. Bilimcileri, filozofları, sanatçıları, şairleri bir araya getirdi. Sanat ve tiyatroyu yaygınlaştırdı.

Bütün reformları yaparken, öte yandan da Atina soylularının düşmanlıklarını kazanıyordu. Perikles, o yıllarda 30 yıl süren “Peleponez Deniz Savaşları”nda yaralanan askerlere, ölenlerin ailelerine, ateşli konuşmalar yapıyordu. Onların gönlünü kazanıyordu.

Perikles’in çağdaşları bu konuşmaları Perikles değil, ilk kadın filozoflardan olan Perikles’in karısı Aspasya’nın yazdığını savunuyorlardı. Bunu savunanların en başında Sokrates geliyordu.

Uzun yıllar devam eden “Peleponez Deniz Savaşları” sonunda Perikles ve Atinalılar yenildiler. Bunun üzerine Atinalılar Perikles’i görevden aldılar.

O yüzyılda Atina’yı kasıp kavuran bir veba salgını başlamıştı. Perikles bu veba salgınına yakalandı ve M.Ö 429’da vebadan öldü.

*SALTIK; Turabi: FELSEFE YAZILARI Karalama Notları, Babek Yayınları, Ekim 2020. İstanbul.