Manicilik, Mazdekçilik, Paulikianosculuk, Bogomilcilik, Katharosçuluk üzerine
Maldan, mülkten, dünya zevklerinden uzak durma, var olan malı mülkü insanlar arasında bölüşme, kardeşçe paylaşmayı ileri süren bir öğretiydi Manicilik. İran coğrafyasında yaşayan Mani, düşünceleri yüzünden M.S. 275’te derisi yüzülerek katledildi.
İran’dan baslayarak Yukarı Mezopotamya (Dersim’e kadar yayılan) Parthiya Krallığı’nın (M.S. 3.yüzyılda) geniş bir cografyada egemenliği vardı. Krallığın unsurları içindeki topluluklarca, Bilgelik tanrısı Ahura Mazda, iyilikten, doğruluktan yana kabul ediliyordu. Kötülüklerle, karanlıklar tanrısı Ehriman / Ahrimanla savaş halindeydi. Mani, Zerdüşt dinini, inançlarını, kısmen Hıristiyanlıkla birleştirmiş bir öğreti oluşturmuştu.
Mani, malların, mülklerin ortaklığını savunurken düşünceleri yüzünden katledildi. Onun öğretisi sonradan Paulikianosculuk Bogomilcilk, Katharosçuluk olarak yüz yıllarca savunuldu. Ortaçağda doğan bir düşünce olan Manicilik, İran’dan, Mezopotamya’ya, Anadolu’dan, Orta Asya’ya yüz yıllarca savunuldu. Yaygınlaşan inançlar asında yer edindi.
Daha 840’larda Uzak Asya’da Uygur Hanları’nın dini Manicilikti. Arabistan bölgesinde Abbasi saldırıları ve baskıları 10. yüzyılda özellikle Semerkant, Buhara, Horasan bölgesine kadar dayanmıştı. Manicilik, bölgeye yeni gelen Türkmenler arasında; “eline, beline, diline” anlayışını savunan Alevi inançları arasında, kabul gördü.
Manicilik, ardılı olan, onun devamı, onun savunucuları Mazdek / Mazdekçilik inancına dönüştürülmüştü.
Mazdekçiliğin, İran bölgesinde ortaya çıkışı 5. yüzyılda olmuştu. Mazdekçlikte Manicilik gibi özel mülkiyete karşı, paylaşmacılığı, ortakçılığı savunuyordu. Mazdek, bilgecilik demekti. Mazd(a) bilge-cilik anlamındaydı. Ortaya çıktığında bölgede Sasaniler egemendi. O yüzyılda Sasani hükümdarı Kubat Mazdekçiliği benimsedi.
