İngiliz devlet arşivinde Nokta için araştırma yapan gazeteci Ümit Zileli bugüne kadar hiçbir yerde yayınlanmamış belgeler buldu.
Dersim-Kürdistan 30 Temmuz 1937
Dışişleri Bakanlığı
Sayın Bakan,
Yıllardan beri, Türk hükümeti Kürt halkını asimile etmeye çalışmakta ve Kürt dilinin gazete ye yayınlarını yasaklayarak, anadillerini konuşanlara eziyet ederek, Kürdistan’ın bereketli topraklarından gidenlerden büyük bir bölümünün telef olduğu Anadolu’nun çorak topraklarına, zorunlu ve sistemli göçler düzenleyerek, bu halka zulmetmektedir.
Son olarak Türk hükümeti, kendisiyle yapılan bir anlaşma sonucu, bu baskılardan arındırılmış, Dersim bölgesine de girmeye kalkışmıştır.
Bu olay karşısında, Kürtler göçün uzak yollarında can vermek yerine, kendilerini korumak için, 1930’da Ararat Tepesi’nde, Zilan ve Beyazıt Ovası’nda olduğu gibi, silahlara sarıldılar.
Üç aydan beri ülkemde, tüyler ürpertici bir savaş sürüyor.
Savaş olanaklarının eşitsizliğine ve bombardıman uçaklarının, yangın bombalarının, boğucu gazların kullanılmasına rağmen, ben ve yurttaşlarım, Türk ordusunu başarısızlığa uğrattık.
Direnişimiz karşısında, Türk uçakları kasabaları bombalıyor, yakıyor.(……)
Zindanlar yumuşak başlı Kürt halkıyla dolup taşıyor, aydınlar kurşuna diziliyor, asılıyor ya da Türkiye’nin tecrit edilmiş bölgelerine sürgün ediliyor.
(……) üç milyon Kürt, benim sesimden Ekselanslarına sesleniyor ve bu hükümetinizin yüksek manevi etkisinden Kürt halkını yararlandırmanızı sizden istirham ediyor.
Sayın Bakan, en derin saygılarımın kabulünü rica ederim.
Dersim Generali Seyid Rıza
İngiltere Büyükelçiliği’nin Londra’ya mektubu
* Ankara’daki İngiliz Elçiliği’nden Percy Loraine tarafından İngiliz Dışişleri Bakanı Anthony Eden’a yollanan 309 numaralı mektup 22 Mayıs 1937 tarihini taşıyor. Mektupta Kürtlerin Türk kuvvetlerine büyük hasar verdikleri, ellerine düşen Türk subaylarına kötü muamele ettikleri belirtiliyor
Trabzon’dan İngiltere’ye gönderilen 35 Numaralı memorandum 27 Eylül 1938 tarihini taşıyor. Son bölümünde aynen şöyle deniyor:
“(…..) kadınlar ve çocuklar dahil olmak üzere binlerce Kürt katledildi…..) pek çok kişi de Fırat Nehri’ne atıldı. Daha az kötü muameleye tabi tutulan bölgelerde yaşayan binlercesi ise malları, mülkleri ve hayvanları alıkonularak Orta Anadolu’nun çeşitli illerine yollandı. Artık söylenen şu: Türkiye’de Kürt sorunu bitmiştir.”
İstanbul’daki İngiliz Temsilciliği’ne
5 Ekim 1987 Tarihli mektup İstanbul’daki İngiliz temsilciliğine gönderilmiş. Mektupta Seyit Rıza’nın İngiltere’ye başvurusuna ilişkin olarak Türk hükümetinin bilgilendirilmesi ve İngiltere’nin yardım talebini dikkate almadığı konusunun özellikle vurgulanması isteniyor.(N/BİA)
*Nokta Dergisinin 28 Haziran 1987 tarihli yıl 5, sayı 25’te “Dersim 1937-1938/ Yarım Yüzyıl Sonra” başlıklı dosyası Ayşenur Arslan, Hıdır Göktaş, Nadire Mater, Mahmut Övür, Seral Özzeybek imzalarını taşıyor.
