“Üzerine çok konuşulan ama az bilinen Dersim…’’
“Dersim’de Yok Edilişin İnşası – 1 yalanın mimarı Kırk Parçalı Aynada Baytar Nuri Suretleri” kitabında, kitabın yazarı Şerafettin Halis bu anlayışla hesaplaşmak niyetiyle kalemi almış eline.
Az bilinmenin ötesinde, bile isteye bir yalanın inşa edildiği, bu inşanın mimarının da Baytar Nuri olduğunu belirtmiş.
Şerafettin Halis kitabında alışık olduğumuz türden, standart bir Dersim anlatısının, 1937 – 1938 tertelesi anlatısından ziyade “Yalanın Mimarı” olarak sıfatlandırdığı Baytar Nuri’nin “Hatıratım” ( Özge Yayınları, 1992 ) ve “Kürdistan Tarihinde Dersim” ( Doz Yayınları, 2004 ) isimli kitaplarının karşılaştırmalı analizi diyebileceğimiz bir yöntemi kullanarak yapmış. Bununla birlikle analizlerde ve değerlendirmelerde çokça ‘37-’38’e, Dersim’in etnik, inançsal yapısı vb.ne de değinerek anlatımını örneklendirmiş, temellendirmiş.
Baytar Nuri’nin bu iki kitabının dönemin Dersim hafızasıyla bolca çeliştiği örnekleri kitabın sayfaları aracılığıyla bizlere sunmuş Halis. Hatta Baytar Nuri’nin kaleme aldığı iki kitabının arasında da bolca çelişki ve tutarsızlık olduğunu görüyoruz. Bu çelişkilerin tamamını Baytar Nuri’nin kim olduğu, görevinin, “üstlendiği sorumlulukların”, kullandığı terimlerin ve kavramların vb. oluşturuyor.
Peki Baytar Nuri neyi amaçlıyor olabilir? Bunları niye yapmış?
Şerafettin Halis’in aktardığı ve bu aktarımlardan çıkartılabileceği haliyle Baytar Nuri’nin “devletin adamı” olduğudur.
Şerafettin Halis’e göre Dersim gerçekliğine “sağdan” ve “soldan” öz olarak farklı gibi görünen ama farklı olmayan tahrifat vardır. “Sağdan” gelen tahrifatın kaynağı bellidir. Yukarıda Baytar Nuri’nin “devletin adamı” olduğuna yönelik tespit “soldan” gelen tahrifatın da kaynağını bir yerde sunmuş oluyor.
Toplumsal, siyasal, kültürel vb. her alandan Dersim ezberinin esin kaynağı, mimarı Baytar Nuri olduğu için onunla hesaplaşmış Şerafettin Halis.
Şerafettin Halis’in kitaba başlarken , önsözde belirttiği gibi; standart bir Dersim anlatısı ötesinde, hatta standart Dersim anlatısı ezberini bozma niyetiyle kaleme alınmış bu kitap konuya dair bakış açısı vermesi açısından verimli ve önemli olmuş.
Okurunun ve tartışanının bol olması, Dersim’e faydalı olması dileğiyle.
Künye:
Dersim’de Yok Edilişin İnşası – 1 yalanın mimarı Kırk Parçalı Aynada Baytar Nuri Suretleri | Şerafettin Halis – NotaBene Yayınları – 2021
