Şap nedir? Hangi hayvanlarda görülür? Hayvanın şap olduğunu gösteren belirtiler nelerdir? Şap hastalığının önemi nedir? Korunmak mümkün müdür? Bu yazıda bunları konuşacağız.
Şap; başta sığırlar olmak üzere tüm çift tırnaklı hayvanlarda (manda, koyun, keçi, deve, domuz ve yabani geviş getirenler) görülen, çok bulaşıcı viral bir hastalıktır. En çok sığırlarda ve domuzlarda görülmektedir. Bu yazıda Dersim’de hayvan yetiştiriciliğini göz önüne alarak sığırlarda şap hastalığını anlatacağız. Meydana getirdiği ekonomik kayıplar, aynı zamanda ticarete getirilen kısıtlamalar nedeni ile ülkemiz hayvancılığının en önemli problemlerinden birisidir. Şap hastalığından dolayı bir işletmede yıllık % 15 süt kaybı görülmektedir. Et kaybı ise % 10 civarındadır. Gebe hayvanlarda da yavru atımına neden olmaktadır.
Çok bulaşıcı bir hastalık olduğunu söylediğimiz Şap hastalığı, hayvanlarda ağız içi, damak, dil, dudak, diş eti, meme ve ayaklarda aft göstermesiyle karakterizedir. Hasta hayvanın salya, süt, idrar, dışkı ve aft sıvılarından bulaşır. Hayvanın vücut bulaş sıvılarında bol miktarda şap virüsü bulunur. Ayak lezyonlarının (yaralarının/aftların) iyileşmesi oldukça uzun sürdüğünden hasta hayvanlar gezdiği yerlere hastalık bulaştırırlar. Hayvan sahipleri ve bakıcılar; hastalık bulaşmış meralar, yem, su, altlık, ahır malzemeleri gibi faktörler, muayene ve tedavide kullanılan alet ve malzemeler, ayrıca akar sular, rüzgar, kuşlar (göçmen kuşlar ile deniz aşırı taşınma mümkündür), yabani hayvanlar, canlı hayvan hareketleri (panayır ve pazarlar), hayvansal ürünler ve nakil vasıtaları bulaşmada önemli rol oynarlar. Hastalık belirtisi göstermeyen koyun ve sığırlar ile aşılı hayvanların hasta hayvanlarla teması sonucu belirtisiz olarak virüs taşıyıcı olabilirler. Normal çevre ısısında virüs en az 20 gün canlı kalır! 50 derecenin üzerinde süratle aktivitesini yitirir. Hayvan dışkısında(sıvı) kışın 6 ay canlı kalabilen (kuru dışkıda 2 hafta) şap virüsü, virüs bulaşmış ayakkabılarda 2 haftaya kadar canlı kalabilir. Virüs bulaşmış tereyağında 2 hafta, yapağıda 2 hafta, sığır derisi ve kıllarında 4-6 hafta şap yaşayabilir.
Genç hayvanlarda öldürücü olan bu virüsün ihbarı mecburidir.
Hasta sığırda ilk iki gün yüksek ateş ortaya çıkar. Hastalığın başında salya artışı ve ağızda kızarıklık meydana gelir. Daha sonra hayvanın ağız boşluğu, dudaklar, dil mukozası, diş etleri, burun delikleri, memede, tırnak arası derisi ve meme başlarında veziküller oluşur. Bunlara bağlı olarak yem yemede zorluk, boşa çiğneme hareketi(ağızda yem varmış gibi) ve topallık meydana gelebilir. Belirtiler olduğunda hemen veteriner hekimlere başvurulmalıdır.
Hayvanlara şap aşısı yapılmalı. Sürüye yeni katılacak hayvanlar 20 gün karantinada tutulmalı. Ahırlara hayvan bakıcılarından ve veteriner hekimlerden başkaları sokulmamalıdır. Bakıcıların başka ahırlarla ilişiği olmamalıdır. Sağımdan önce el temizliğine dikkat edilmelidir. Bu sayede şap hastalığından büyük ölçüde korunulabilir.
