Dersim’deki mayınların temizlenmemesini Meclis’e taşıyan Yeşil Sol Parti Dersim Milletvekili Ayten Kordu, “Bugüne kadar Dersim’deki mayınların temizlenmemesinin gerekçesi nedir?” diye sordu.
Türkiye 1 Mart 2004’den tarihinde taraf olduğu Ottava Sözleşmesi gereğince sınır ve iç bölgelerinde insani maksatlı mayın ve/veya patlamamış mühimmat temizliğini en geç 1 Mart 2008 tarihine kadar yapması gerekiyordu. Ottava Sözleşmesi; Anti-personel mayınların kullanımını, üretimini, stoklanmasını ve transferini yasaklayan 1997 Mayın Yasağı Sözleşmesi (Ottava Sözleşmesi), mayın mağdurlarına yardım etmek, toprağa döşeli mayınları temizlemek ve stoklardaki mayınları imha etmek üzere devletlere yükümlülükler getiren uluslararası bir sözleşmedir. Bu bağlamda, 01 Mart 2004 tarihinde taraf olduğu Ottava Sözleşmesi kapsamında, sınırları içerisindeki mayınla kirletilmiş alanları 01 Mart 2014 tarihine kadar temizlemeyi taahhüt etmiştir.
5903 sayılı “Türkiye ile Suriye Devleti Arasındaki Kara Sınırı Boyunca Yapılacak Mayın Temizleme Faaliyetleri ile İhale İşlemleri Hakkında Kanun” kapsamında özel firmalar vasıtasıyla mayın temizliği projesi oluşturulmuştur. Ancak, Türkiye’nin yakın coğrafyasında meydana gelen siyasi istikrarsızlığı gerekçe göstererek mevcut proje 17 Haziran 2013 tarihinde iptal edilmiştir. Bu nedenle Ottava Sözleşmesi’nin 5’inci madde yükümlüğünün yerine getirilmesi maksadıyla 01 Mart 2022 tarihine kadar süre verilmiştir. Daha sonra yeniden ek süre talebinde bulunan Türkiye’ye 5-19 Kasım 2021 tarihinde yapılan 19’ncu Ottava Sözleşmesi Taraf Devletler Toplantısında mayınlı alanların temizlenmesi konusunda 2025 yılı sonuna kadar ek süre verilmiştir.
Milli Savunma Bakanlığı verilerine göre; 2021 tarihi itibariyle Türkiye’nin sınır hattında ve iç bölgelerinde yaklaşık 145 milyon metrekare alanda yaklaşık 3800 adet alanda, yaklaşık 850 bin mayın bulunmaktadır. Ancak buna karşın, Mayısız Bir Türkiye Girişimi verilerine göre ise Türkiye’nin sınır hattında ve Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Gaziantep, Hakkari, Hatay, Iğdır, Kars, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Dersim ve Van illerini kapsayan iç bölgelerinde 1993-1997 tarihleri arasında, 3.520 (askeri tesis etrafı 637) arazide 214 .737 .307 (askeri tesis etrafı 2.615.648) M2 arazide 1.003 .943 (askeri tesis etrafı 97.446) mayın döşenmiştir. Yapılan mayın temizle çalışmalarıyla mayınlı 1.150.279 M2’li 6 arazide toplam 25.047 mayın temizlenmiştir. Dolayısıyla devletin iddia ettiği verilerle Mayısız Bir Türkiye Girişimi verileri arasında ciddi farlılıklar bulunmaktadır.
Türkiye sürekli çeşitli gerekçelerle mayın temizleme sürecini uzatmakla birlikte Mayın Faaliyet Merkezi Daire Başkanlığınca yapılması gereken; riskli alanlarda Kürtçe, Türkçe ve ihtiyaç duyulan diğer dillerde yeterince afiş ve işaretlemeler yapılmadığı için birçok kişi yaşamını yitirmiş veya ağır yaralanmalar nedeniyle engelli olmuştur. Mayınsız Bir Türkiye Girişimi verilerine göre, Türkiye’nin Sözleşme’yi imzaladığı 2004 yılı ile 2017 yılları arasında 1.138 kişi anti-personel karamayını ya da savaş artığı patlayıcılar nedeniyle yaşamını yitirmiş, engelli kalmıştır. Bu sayı her 4 günde bir, bir mayın ya da savaş artığı patlayıcı vakasını göstermektedir.
Patlamaların En Sık Yaşandığı İl Dersim
23 Nisan 1993 tarihinde mayın patlaması sonucunda Aydın AKDAĞ yaşamını yitirdi.
Haziran 2007 tarihinde Pülümür ilçesi Balpayam köyünde mayın patlaması sonucunda mantar toplayan bir yurttaş yaşamını yitirdi.
27.05.2007 tarihinde Mazgirt ilçesi Geçitveren köyünde mayın patlaması sonucunda Ali ŞİMŞEK yaşamını yitirmiş, Yaşar DOĞAN ise yalanarak vücudunda kalıcı hasarlar oluşmuştur.
12 Haziran 2016 tarihinde Dersim merkez Qurusipe mevkiinde mayın patlaması sonucunda bir yurttaş ağır yaralanmıştır.
10.10.2016 tarihinde Hozat’ın Boydaş köyünde mayın patlaması sonucunda iki yurttaş yaşamını yitirmiştir.
06.05.2017 tarihinde Pertek ilçesi Sağman köyünde mayın patlaması sonucunda 8 ve 12 yaşlarında 2 çocuk yaralanmıştır.
21 Ağustos 2018 tarihinde Nazimiye ilçesinde mayın patlaması sonucunda bir kadın ağır yaralanmıştır.
15 Temmuz 2019 tarihinde Ovacık ilçesi Bilgeç köyünde mayın patlaması sonucunda 8 yaşındaki Ayaz GÜLOĞLU ve 4 yaşındaki Nûpelda GÜLOĞLU yaşamını yitirdiler.
Hozat ilçesinde mayın patlaması sonucunda 2 çocuk yaşamını yitirdi.
Söz konuların vakaların yeniden yaşanmaması için Türkiye’nin taraf olduğu Ottava Sözleşmesinin yükümlülüklerini ertelemeksizin yerine getirmesi, sınır bölgeleri, sınırın iç kısımları, kırsal bölgelerde bulunan söz konusu mayınların ivedilikle temizlenmesi gerekiyor.
Gerekçe Ne?
Gazete Perperik’in haberine göre, Milletvekili Kordu Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler’e şu soruları yöneltti:
“1993-2022 tarihleri arasında Dersim’de mayın patlaması sonucunda kaç kişi yaşamını yitirmiş, kaç kişi yaralanmıştır?
1993-2022 tarihleri arasında Dersim’de hangi alanlarda kaç mayın döşenmiş bunlardan kaçı temizlenmiştir?
Dersim’de birçok yurttaşın yaşamını yitirmesine birçok yurttaşın da yaralanmasına neden olan mayınların temizlenmesine dair net bir programınız var mı?
Bugüne kadar Dersim’deki mayınların temizlenmemesinin gerekçesi nedir?”
